Dante Gabriel Rossetti’nin Eseri Beata Beatrix’teki Sembolizm

Rossetti, 1863’te eşi Elizabeth Siddal’ın (1829-62) ölümünden sonra Beata Beatrix tablosunu yapmaya başladı. Dante, Orta Çağ’ın Floransalı yazarı Dante Alighieri’nin (1265-1321) şiiri La Vita Nuova‘nın (Yeni Hayat,1295) son bölümünden ve Beatrice’e olan aşkından ilham alarak 33 yaşında ölmüş olan karısı Elizabet Eleanor Siddal’ın eline konmuş (ölümü simgeleyen) kızıl bir kuşla tabloyu tamamladı. Resimdeki kadın figür, yazarın sevgili ilham perisi Beatrice Portinari’ye (1266-1290) aittir ve Siddal’dan sonra tasvir edilmiştir. Rossetti; biri Beatrice ve Dante, diğeri Siddal ve Rossetti olmak üzere iki aşk hikâyesiyle birlikte kısa ve trajik evliliklerini sembolizm aracılığıyla birbirine bağlıyor.

D.G.Rossetti Beata Beatrix c.1864-70 by Dante Gabriel Rossetti 1828-1882 Symbolism in Beata Beatrix
Dante Gabriel Rossetti, Beata Beatrix, 1863-70, Tate Britain

Dante ve Beatrice’in Hikâyesi

Floransalı sosyetik ve zengin bir bankacının kızı olan Beatrice Portinari, İtalyan şair Dante Alighieri’nin başlıca ilham perisi ve en büyük aşkıydı. Biyografisi hakkında günümüze ulaşan net bilgiler yok, onu Dante’nin eserlerinden tanıyoruz. Otobiyografik metni La Vita Nuova (Yeni Hayat), ona yazdığı aşk mektuplarıyla doludur ve ardından ölümünün yas ayetiyle sona ermektedir; İlahi Komedya‘da (1308-1320), öbür dünyaya yaptığı yolculukta ona rehberlik eden cennetsel bir ruh olarak görünür. Beatrice denince aklımıza Dante’nin İlahi Komedya’sındaki kadın karakter gelse de Beatrice gerçek hayatta var olan ve Dante için büyük önem arz eden bir kadındır. Yazara göre, ilişkileri romantizmin somut bir örneğiydi. Orta Çağ terimleriyle bu; genellikle gizli, karşılıksız ve biri için son derece saygılı bir hayranlık biçimi olarak kabul edilen muhteşem bir aşktı.

Photo of Elizabeth Siddal
Elizabeth Eleanor Siddal (1829-1862)

Ancak günümüz standartlarına göre, ilişki teknik olarak mevcut değildi. Hayatları boyunca sadece iki kez karşılaştıkları söyleniyor; İlk karşılaşma Dante dokuz yaşındayken komşularının evindeki bir eğlencede gerçekleşti ama bu ona aşık olmasını engellemedi; ikinci ve sonuncu karşılaşma Beatrice 18 yaşındayken gerçekleşmiştir. Bu aşk, Dante için öyle bir aşktır ki söylentilere göre Beatrice yazara en önemli eserlerini yaratması için ilham verdi.

“Öyle inanıyorum ki sana, başka sözlerin değeri sönmüş kömür gibi, seninkilerin yanında.” Dante, İlahi Komedya

Dante, ona karşı yaşadığı nazik ve asil hisler, onu ilahi ve mükemmel olana doğru yönlendirdiği için, onu “kurtarıcım” olarak adlandırır. Bu yüzden ona “aklımın şanlı kadını” diyor çünkü mükemmel Beatrice fikri sadece yazarın kafasında var. Gerçek hayatta, Beatrice 1287’de başka bir bankacıyla evlendi ve Dante’nin de kendi ailesi vardı. Beatrice evliliğinden iki yıl sonra yirmi dört yaşında hayata gözlerini yumdu.

“Ölmemiştim ama diri de değildim; bir nebze aklın varsa tasarla ne hâle geldiğimi, yaşamla ölümden yoksun kalınca…” -Dante, İlahi Komedya

Siddal ve Rossetti’nin Hikâyesi

Dante_Gabriel_Rossetti_-_Elizabeth_Siddal_(study_for_Delia)
Dante Gabriel Rossetti, Elizabeth Siddal, “Delia” çalışması “The Return of Tibullus to Delia” (Tibullus’un Delia’ya Dönüşü), 1860-62, Fitzwilliam Müzesi, Cambridge

Rossetti ve Elizabeth’in hikâyesi romantizm, takıntı ve trajedi içerir. Rossetti, ilişkilerinin en başından beri Siddal’ı Beatrice ile özdeşleştirmiştir. Bununla birlikte; bu özdeşleştirme, Siddal Şubat 1862’de öldüğünde ürpertici bir hâl aldı çünkü neredeyse Beatrice’nin kaderini tekrarlamış oluyor. Siddal bir modeldi ve ilk olarak Deverell’in Twelfth Night tablosunda Viola olarak modellik yaptı, Holman Hunt’ın A Converted British Family Sheltering a Christian Priest form the Persecution of the Druids tablosu için ve Rossetti için ise ilk defa 1850’de adamın en az bilinen tablolarından biri olan Rossovestita’da modellik yaptı. Onun modelliği ve yapılan tabloların başarısı sonucunda Lizzie toplumun güzellik algısının değişmesinde çok büyük katkıda bulunmuştu.

Rossetti ve Lizzie arasındaki aşk hikâyesi, ıstırap veren türden bir filmi gibiydi. 10 yıl boyunca nişanlı kaldılar ama Rossetti, bir türlü düğün tarihi belirlemeyi kabul etmiyordu. Siddal ise laudanum bağımlısıydı ve Rossetti gerçekten sadakatsizdi.

Siddal birçok Ön Raffaellocu’ya modellik yapmış, akımın sanatçılarının tablolarında gördüğümüz alev rengi saçlı, beyaz tenli, narin kadındır. Bir pazarda keşfedilen bu kadın âdeta döneminin güzellik sembolü hâline gelmiştir. Siddal’ı görebileceğimiz en güzel tablolardan biri, John Everett Millais’in Ophelia tablosudur. Shakespeare’in Hamlet’indeki Ophelia’nın ölüm sahnesini resmetmek isteyen Millais; Siddal’ın bir kış günü, içi soğuk su dolu bir küvete yatmasını ister. Tablo öyle güzel ve aynı zamanda o kadar acıklıdır ki bakan kişi tablodaki melankolinin intihar eden Ophelia’ya mı yoksa Siddal’a mı ait olduğunu anlayamaz. Tablonun öyküsü kadar hüzünlüdür Siddal’ın hikâyesi de. Soğuk su içerisinde saatlerce modellik yapan Siddal zatürreye yakalanır. Sağlığı ve ilişkisi bozulan Siddal iyice depresyona sürüklenir. Bir süre sonra Rossetti, Lizzie’nin yanına bir evlilik cüzdanıyla gelir ve kadın yeterince iyileşir iyileşmez evlenirler. Döndüklerinde Siddal hamile olduğunu fark eder fakat laudanum bağımlısı olan Siddal dünyaya ölü bir kız çocuğu  getirir.
11 Şubat 1862’de Elizabeth aşırı doz sebebiyle dünyaya gözlerini yumdu. Rossetti, Siddal’ın ona bıraktığı mektubu fark etti fakat hem mektupta suçlandığı için hem de cenazenin layıkıyla yapılması için (o dönemde intihar eden insanlara uygun bir tören yapılmıyordu.) mektubu yaktı. Lizzie öldüğünde ikinci bebeğine hamileydi. Belki de bebeğinin içinde hareket etmediğini fark etmiş ve ikinci ölü doğumu kaldıramayacağı için böyle bir şey yapmaya karar vermişti.

Beata Baetrix’te Sembolizm

Dante Gabriel Rossetti, Beata Beatrix, 1863-70, Tate Britain

Sevginin standart bir sembolü olan güvercin, gagasında uyku ya da ölüm anlamına gelen beyaz bir gelincik taşıyan bir ölüm habercisi olarak görünür, belki de afyona atıfta bulunur; Siddal aşırı dozda alkol alması sonucu ölmüştü. Güvercinin hemen üzerinde, 9 Haziran 1290’da saat dokuzda meydana gelen, Beatrice’nin La Vita Nuova’daki (Yeni Hayat)  ölümüyle ilişkili dokuz numarayı gösteren bir güneş saati var. Karamsar ışık ve puslu atmosfer bir hâle yaratıyor ve yüzündeki güzel ifadeyle birlikte Rossetti’nin aktardığı gibi “ani ruhsal değişim”i akla getiriyor. Figürün arkasında, parlayan ışıkta bir köprünün loş silueti kayboluyor; bu genellikle Dante’nin Floransa’sındaki Ponte Vecchio olarak tanımlanmıştır. Londra’da Siddal ve Rossetti’nin evlilikleri sırasında yaşadıkları yerin yakınlarında olan  Blackfriars köprüsü olduğunu söylemek yeterince belirgin bir görüntü.

Son olarak, arkadaki iki figür, sağdaki Dante ve soldaki kırmızı renkle sembolize edilen ve bir alev olarak simgelenen Aşk. Bazıları, Rossetti’nin resminin, Dante’nin eserleri gibi, aşkı en güzel hâliyle yansıttığı söyleniyor. Çünkü ne yazık ki aşk, Rossetti’nin gerçek hayatta değil de sanatta başarılı olduğu bir şeydi.

Kaynakça: 1 2 3

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir