Haftanın Tablosu: Madam X, John Singer Sargent, 1883

John Singer Sargent, Madam X‘i resmetti ve 1884’ün Paris Salon’unda sergiledi. Eser, halkın inceleyebilmesi için açığa çıkartıldığında modelin kötü şöhreti ve resimsel uygunsuzluğu bir skandala neden olmuştu. Aslında Madam X, enfes güzelliği ve kötü şöhretli aşk ilişkileri ile tanınan Virginie Gautreau’nun portresiydi.

John Singer Sargent, Madame X, 1883-84, Metropolitan Museum of Art, New York City.
Madam X, John Singer Sargent, 1883-84

Resmin son derece olumsuz karşılanması hem Sargent hem de Gautreau için dramatik bir başarısızlık olmuştu. Halk, resimden nefret etmişti. Onlara göre bu, utanmaz bir kadının küstah bir görüntüsüydü. Ahlâksızlık, düzgün bir halk karşısında böyle gözler önüne serilmemeliydi. Elit tabakanın ahlâk dışı tavırlarını övecek ve sergileyecek kadar küçülmüşler miydi? Halk öyle düşünmediği için sonuç olarak hem Sargent hem de Gautreau acı çekmiştir. Sargent, Paris sanatsal camiasından kalıcı olarak çekilmiş ve Londra’ya gitmiştir. Gautreau ise Paris’teki camiasından geçici olarak çekilmiş ve Brittany’ye yönelmiştir.

 

Madam X, Virginie Gautreau’yu kaymak taşı tenli, kumral saçlı ve ince belli bir kadın olarak tasvir ediyor. Figür, zarif soluk vücudunu vurgulayan, üstüne tam oturan siyah, saten bir elbise giyiyor. Düşük yaka kesimi göğüs kısmını, küçük korsaj ise ince belini öne çıkartıyor ve eteğinin bol dökümlü kumaşı kalçasına hacim veriyor. Virginie Gautreau, mükemmel bir kum saati vücut yapısına sahiptir ve siyah saten onun güzelliğini daha da vurgulamıştır.

Virginie Gautreau, kompozisyon olarak yalnızca masa gördüğümüz boş bir alanda durarak bir stüdyo veya evin odasında durduğunu ihsas ediyor. Virginie, sağ eliyle masanın kenarına hafifçe dayanıyor. Sol elinde elbisesinin rengiyle uyumlu siyah bir yelpaze tutuyor. Yüzük parmağında da hafif bir parıltı gözümüze çarpmakta. Bu metal parlaklık belki de bir alyans mıdır? Virginie Gautreau, varlıklı bir Fransız bankacı Pierre Gautreau ile evliydi. Ama beklenilenin aksine Madam Gautreau, evli bir kadının özellikle de önde gelen finansal bir beyefendinin karısı gibi davranmamıştı.

Virginie Gautreau, Fransız Kreol* kökenlidir ve Amerika Birleşik Devletleri’nde doğmuştur. Amerikan İç Savaşı’nın hemen ardından ailesiyle birlikte 1867’de, geri kalan hayatını sürdürdüğü Fransa’ya göç etmiştir. Virginie, hem İngilizce hem de Fransızca konuşan, Paris’te eğitim görmüş ve Paris toplumunun üst kademelerinde dolaşan sofistike bir kadındı. Dışarıdan bakıldığında her şeye sahipti ama daha fazlasını istiyordu. Pierre Gautreau’dan göremediği aşkı ve heyecanı istiyordu. Bu sevgiyi ve heyecanı, dışarıda arayacaktı.

John Singer Sargent, Madam X‘i modeli aratmayan duruş ve kibirle ustaca resmetti. Bize yan profilini gösteren Virginie Gautreau, orantılı yüz hatlarını sergiliyor, güzelliği ise inkâr edilemez. Cildi aristokratiklerde görülen bir edayla soluktur ve Virginie’nin sürdüğü meşhur mor fondöten ile vurgulanmıştır. Kulağı ise küpesiz ve kızarıktır. Virginie’nin vücudunun geri kalanını süsleyen beyaz pudra yok. Bu basit ayrıntı, sergilenen ve role sokulmuş Virginie’nin altındaki gizli, gerçek Virginie’yi ortaya çıkarıyor ve Sargent’ın bir toplum ressamı olarak dehasını vurguluyor. Virginie’nin kulağı, aristokrat görüntünün soluk makyajının arkasına gizlenmiş gerçek bir kadının cildini gösteriyor.

Madam X‘in başını süsleyen aksesuar küçük bir hilal tacıdır. Ufak bir detaydır ancak varlığı önemlidir. Tarihsel olarak küçük bir hilal taç, av, ay ve doğanın Roma tanrıçası Diana’yı temsil eder. Diana, Panteon Roma’daki üç bakire tanrıçadan biriydi ve bu nedenle bekâr ve iffetliydi. Diana’nın dokunulmamış vücudu, Virginie Gautreau’nun hayatıyla çarpıcı bir tezat oluşturuyor.

John Singer Sargent, Madam X‘i ilk resmettiğinde, mevcut zamanda resimde görünmeyen bir ayrıntıyla toplumu şoke etmişti. Aslen Madam X, Portrait de Mme adını taşıyordu ve bu da onun yaşayan, nefes alan ancak kimliği belirsiz bir kadının portresi olduğu anlamına geliyordu. Bu, tablonun çok güncel ve ânın içinde yaşanmasını sağlamıştır. Kimliği belirli ve belirlenemeyen kişilerin portreleri, sanatsal geleneğin bel kemiği olmuştur ancak konu ahlâki açıdan hafiflik olduğunda ve bu ahlâkı, kıyafeti aracılığıyla ima ettiğinde sorunlar ortaya çıkacaktır.

Virginie Gautreau’nun ünlü siyah elbisesindeki elmas işlemeli askılar, kadının omuzlarında sağlam bir şekilde oturuyordu ancak bu her zaman böyle değildi. John Singer Sargent, Madam X’i tamamladığında, sağ omuz askısı kolundan aşağıya doğru düşmüş vaziyetteydi. Korse desteksiz görünüyordu ve bir şekilde vücudundan aşağı kayacak gibi duruyordu. Virginie Gautreau, halkın meraklı gözleri önünde soyunmuş bir hâlde görünüyordu! Tablonun ilk versiyonundaki hâli, mitolojik bir tanrıça veya kadın kahraman gibi değildi. Eğer öyle bir tema olsaydı, akademik ve saygın olurdu. Hayır, burada gösterilen, iş dünyasının seçkin bir adamının soyunmuş durumda açıkça tanınan karısıydı. Bu durum, dürüst halk ve Paris Salonu için çok fazlaydı. İtirazlara ve yorumlara tepki olarak John Singer Sargent, sağ omuz askısını Virginie’nin üstüne tam oturan şekilde ve tartışmasız saygınlık için yeniden resmetti. Her şey yerinde görünüyordu ve korse de ince beli iyice kavramış durumdaydı ancak bu değişim yine de çok geçti. Sanatçının şöhretine ve modelin karakterine verilen zarar zaten çoktan verilmişti.

Madam X, Sargent’ın şimdiye kadar teknik ustalıkla yaptığı en büyüleyici portrelerden biridir. Anlatılan hikâyeleri bir yana tablo, üstündeki profesyonel ustalığıyla hâlâ parıldamaktadır. Virginie Gautreau’nun cildi ve kıyafeti arasındaki ince gölge nüanslarıyla özenle çizilmiştir. Zengin kahverengi arka plan, Virginie’nin soğuk sakinliğiyle keskin bir kontrast sağlar. Diana’nın sembolizmi, mükemmel duruş ve Spartalı süsler, John Singer Sargent’ın daha sonraki portre resimlerinde elde ettiği görkemli tavra katkıda bulunur. Madam X, Sargent’ın kariyeri ve yaşamında bir dönüm noktasıydı. Ona neyi başarabileceğini ve neye meydan okuyamayacağını gösterdi. Madam X, ustalık gerektiren bir resimdir. Bu bir Sargent şaheseridir. Bu, Madam X.

*Kreol: Sömürgelerde doğmuş Avrupalı. Hem Avrupalı hem de Afrikalı kökenden gelen kimse veya bu kimselerin konuştuğu dil.

Kaynak: https://www.dailyartmagazine.com/painting-of-the-week-john-singer-sargent-madame-x/

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir