Tablolara Yansıyan Aşk: Mitolojik 5 Aşk Hikâyesi

Mitik aşk hikâyeleri, pek çok neslin kalbini çalan anlatılmış en iyi hikâyelerdir. Heykelde yen iden oluşturulmuş, edebiyatla tekrar seslendirilmiş, tiyatrolarda canlandırılmış ve yağlı boyalarda betimlenmiştir. Bu yazımızda mitolojik aşk hikâyesi anlatan tablolara göz atacağız.


Çeviren: Elif Dağatar

1. Alcyone ve Ceyx

Yunan mitolojik aşk hikâyelerinden biri de Trakhis’in kral ve kraliçesi Ceyx ve Alycone’a aittir. Birbirlerine olan sevgileri o kadar derindi ki hem tanrılar hem de ölümlüler ilişkilerinde onları örnek alırlardı. Sevgileri başlarını döndürmüş olacak ki kendilerine, bütün tanrıların kral ve kraliçesi olan Zeus ve Hera demeye başlamışlardı. Hera ve Zeus ise bunu duyduklarında onları cezalandırmaya karar verdiler.

Bir gün Ceyx, Tarkhis’te onu kıyıda bekleyen eşine dönmek üzere denize açılmıştı. Zeus, cennetten bir yıldırım göndererek tekneyi buharlaştırmıştır. Eşinin ona dönmediğini fark eden Alcyone eşini geri almak için Hera’ya dua etmiştir. Ona acıyan Hera, Ceyx’in cansız bedenini kıyıya geri gönderir. Kedere kapılan Alcyone kendini dalgalarda boğar.

Kral ve kraliçeye merhamet göstermek isteyen Zeus, onları kış dönümü devresinde (halcyon days) yumurta bırakmaya gelen yalı çapkını kuşuna çevirir. Yunan mitolojisi bu günleri mutluluk ve ferahlıkla ilişkilendirir. Her yıl Aralığın 14’ünde tanrılar denizleri durgunlaştırır ki yalı çapkınları yumurtalarını bırakabilsin.

Ceyx and Alycone's tragic meeting on the shore of Trachis. Mythical love stories: Richard Wilson, Ceyx and Alycone, 1760s, National Museum Wales, Cardiff, Wales.
Richard Wilson, Ceyx ve Alcyone, 1760’lar, Ulusal Galler Müzesi, Cardiff, Galler.

Hem Galli ressam Richard Wilson hem de Fransız ressam Charles-André van Loo’nun çalışmaları Ceyx’in ölü bedeninin Trakhis kıyılarında bekleyen Alycone’a dönüşünü betimlemişlerdir. Wilson’ın çalışması 1768’de Sanatçılar Derneği’nde ortaya çıkmış ve sahnenin dramatik tasviri övgü toplamıştır.

Greek's mythical love stories include Ceyx and Alycone. Mythical love stories: Charles-André van Loo, Ceyx and Alycone, 1750, location unknown.
Charles-André van Loo, Ceyx veAlcyone, 1750, mekan bilinmiyor. Pinterest.

2. Zal ve Rudaba

Sistan kralı Zal ve Karbol kralının kızı Rudabeh’in aşk hikâyesi Pers mitolojisinin en bilinen öykülerinden biridir. Öykü, 977 ve 1010 tarihleri arasında Persli şair Firdevsi’nin epik şiiri Şahname‘den gelmektedir.

Mit Zal’ın, ayaklarına kadar uzanan siyah lüle saçlı güzel bir prensesin hikâyelerini duymasıyla başlıyor. Zal’ın aşık olduğu bu prenses Rudaba idi. Benzer bir şekilde Rudaba da Zal’ın ismini ve inanılmaz gücünü duymuştu. Merakı uyanmış Rudaba da Zal’a aşık olmuştur.

Zal babasına, bu güzel prensesle tanışmak için seyahat etmek istediğini söyler. Fakat Zal’ın babasının kötü haberleri vardır; Rudaba, ailenin düşmanı şeytani Kral Zahhak’ın kızıdır. Prensesi görmekte kararlı Zal ise babasının uyarılarını görmezden gelerek Rudaba’nın kalesine gider.

Goya's depiction of the Roman mythical love story of Cupid and Psyche. Francisco Goya, Allegory of Love, 1798-1805, Museu Nacional d'Art de Catalunya, Barcelona, Spain.
Francisco Goya, Aşkın Alegorisi, 1798–1805, Katalonya Ulusal Müzesi, Barselona, İspanya.

Zal meets Rudabeh at the castle in this Persian mythical love story. Attributed to Mo'en Mosavver, Shahnameh, 1630s, British Library, London, UK.
Mo’en Mosavver (attr.), Şahname, 1630lar, İngiliz Kütüphanesi, Londra, BK.

Uzun ve zorlu bir yolculuğun ardından Zal bir gece kalenin eteklerine varmıştır. Rudaba Zal’ı görmüş ve gelişini muhafızlardan gizlemek adına Zal’ın tırmanması için saçlarını sarkıtmıştır.

Birbirlerini görür görmez aşklarının gerçek olduğunu anlamışlardır. Akabinde aileleri, farklılıklarını bir kenara bırakarak çiftin evlenmelerine rıza göstermişlerdir. Daha sonra çiftin iki çocuğu olmuştur. Biri de Şahname’nin kahramanı olacak olan savaşçı Rüstem’dir.

Bir dizi minyatür resimleri Şahname hikâyesi anlatır. Tasdik edilmemiş olsa da bu minyatürlerin Faslı Mo’en Mosavver tarafından yapıldığı düşünülmektedir. Minyatür yukarıdaki resimde, hikâyenin en ünlü sahnesi olan Rudaba’nın Zal’a tırmanması için saçını sarkıttığı anı göstermektedir.

3. Sita ve Rama

Hint kültürü, mitolojik aşk hikâyeleriyle dolup taşmaktadır. Bunlardan biri de şimdi çok bilinen Diwali Hikâyesi‘dir. Öykü Prens Rama ve Prenses Sita’yı anlatır. Bir seri minyatür resmi Diwali’yi anlatır. Bu koleksiyon, Hindistan’nın en büyük koleksiyonlarından biridir. Fakat bu minyatürlerin kimler tarafından yapıldığı bilinmese de bu stilin sahibi ana ekol 1700-1900’lerde Rajasthani (Batı Hindistan) ve 1600-1800’lerde de Pahari (Kuzey Dağları)’dir.

Öykü, Rama’nın babası Kral Dasharatha’nın eşlerinden birisine istediği herhangi bir şeye sahip olabileceğinin sözünü vermesiyle başlar. Eşi, oğlu Ravana’nın Rama yerine kral olmasını ister. Dasharatha’nın tercihi Rama’dan yanadır fakat sözünü tutmak adına diğer oğlunun kral olmasına razı gelir. Fakat bununla da yetinmeyen eşi Rama’nın ve onun sevgili eşi Sita’nın 14 yıl ormanda yaşamasında ısrarcı olur.

Sita is being kidnapped from the forest by Ravana. Mythical love stories: Artist unknown (Pahari style), The abduction of Sita by Ravana from Panchavati and the bird Jatayu who tries to save her, late 18th century, National Museum, New Delhi, India.
Sita’nın Ravana tarafından Panchavati’den kaçırılışı ve Jatayu kuşunun onu kurtarmaya çalışması, Pahari stili, 18. yüzyıl sonları, Ulusal Müzesi, New Delhi, Hindistan.

Böylece Rama’nın kardeşi Lakshamana, çifte ormana kadar eşlik eder ve orada yaşamaya başlarlar. Bir süre geçtikten sonra Kral Ravana, Sita’yı kendi eşi yapmaya karar verir. Bir gün Sita’yı kaçırır ve onu kendi adasına götürür.

Kalbi kırık Rama, Sita’yı bulmak ve habis kralı öldürmek için yola koyulur. Maymun Kral Hanuman’ın yardımıyla Rama, Sita’yı bulur ve Ravana’yı savaşta öldürür. Nihayet çift, şehre geri dönmeye karar verirler ve Rama da sonunda şehrin bir sonraki kralı olur. Tebaaları, eve dönmelerine yardımcı olmak için gaz lambası yakarlar. O zamandan bu yana halk, gaz lambası yaktıkları Diwali seremonisiyle, bu hikâyeyi ve iyiliğin her zaman kötülüğü yeneceğini anarlar.

India's mythical love stories include that of Rama and Sita. Artist Unknown (Rajasthani style), Rama and Sita, mid 19th century, National Museum, New Delhi, India.
Rama ve Sita, Rajasthani Stili,19. yüzyıl ortası, Ulusal Müze, New Delhi, Hindistan.

4. Tristan ve Isolde

Tristan ve İsolde’nin hikâyesi İrlanda’nın en sevilen mitolojik aşk hikâyelerinden biridir. Aslı 12. yüzyılda yazılan bu aşk hikâyesi yüzlerce yıl boyunca Batı sanat ve edebiyatına ilham olmuştur. Kernevek bir şövalye olan Tristan, İrlandalı Prenses İsolde’yi, Cornwall kralı olan babasıyla evlenmesi için almaya İrlanda’ya açılır. Prensesi bulmakta başarılı olur fakat İsolde’nin güzelliği aklını başından almıştır ve ikili aşık olmaktan kendilerini alamazlar.

Alman Ekolü’nün, 19. yüzyıl tablosu ikilinin tanışma anını güzelce betimlemiştir. Porselen beyaz teniyle ünlü İsolde’nin bu bilindik karakteristik özelliğini sanatçı ustaca yakalamıştır.

Tristan reaches Ireland where he meets Isolde for the first time. Mythical love stories: Tristan and Isolde, unknown artist of German School, 19th century, private collection
Tristan veIsolde, Alman Ekolü, 19. yüzyıl, özel koleksiyon.

Aşık çift, kedilerini öldürmek için iksir içmeye karar verirler böylece sonsuza kadar birlikte olabileceklerdir. Fakat bunun yerine kazara bir aşk iksiri içerler.

Ireland's mythical love story sees Tristan and Isolde drinking love potion. John Duncan, Tristan and Isolde, 1912, City Art Center, Edinburgh, Scotland.
John Duncan, Tristan ve Isolde, 1912, Şehir Sanat Merkezi, Edinburgh, İskoçya.

İksiri içtikten sonra Tristan ve İsolde aşkın ağında daha da derine düşerler. Bu sahne İskoç ressam John Duncan’ın çalışmasında betimlemiştir. Sanatçı, Patrick Geddes’le Kelt Rönesans kültür hareketini kuracağı Dundee’den Edinburgh’a gider. Daha çok duvar resimlerinde Kelt Canlandırma konularında çalışır.

Cornwall’a vardıklarında İsolde söz verildiği üzere kral ile evlenir. Fakat iki aşık, bulabildikleri her an birlikte olmaktadır. Ne yazık ki Edmund Leighton’ın tablosunda görüldüğü gibi, kralın adamları yavaş yavaş durumun farkına varmaya başlamışlardır.

Tristan and Isolde are caught together by the King's guards. Mythical love stories: Edmund Blair Leighton, Tristan and Isolde, 1902, private collection.
Edmund Blair Leighton, Tristan ve Isolde, 1902, özel koleksiyon.

Bunun sonucunda kral onların ölümüne hükmeder. Şan eseri, Tristan kaçar ve İsolde’yi kurtarır. Aşıklar, yakınlardaki bir ormana kaçar fakat daha sonrasında krala yakalanırlar. İsolde’nin, onunla birlikte olmak için kaleye dönmesini emreder. Kalbi kırık Tristan ise Cornwall’dan bir daha dönmemek üzere sürülür.

5. Cupid ve Psyche

Romalı aşk tanrısı Cupid ve sevgilisi Psyche‘nin dahil edilmediği hiçbir mitolojik aşk hikâyesi listesi tamamlanmış sayılmaz. Öykünün kaynağı 2. yüzyılda Lucius Apuleius Madaurensis tarafından yazılan Dönüşümler’den gelir. Cupid; aşk, güzellik ve doğurganlık tanrıçası Venüs’ün oğludur. Venüs, benzersiz bir güzelliğe sahip ölümlü Psyche’ye aşırı bir kıskançlık besler. Kıskanlık krizi anında Venüs Cupid’e, Psyche’yi bir canavara aşık etmesini emreder.

Annesinin emirlerini yerine getirmek için Dünya’ya inen Cupid, bunun yerine Psyche’ye aşık olur. Bir şartla gizli bir ilişkiye başlarlar: Psyche asla Cupid’in nasıl göründüğüne bakmayacaktır. Böylece Cupid, Psyche’yi sadece gecenin karanlığında ziyaret eder. Francisco Goya, iki aşığın gece buluşmalarını Aşkın Alegorisi (The Allegory of Love) tablosunda tasvir etmiştir.

Goya's depiction of the Roman mythical love story of Cupid and Psyche. Francisco Goya, Allegory of Love, 1798-1805, Museu Nacional d'Art de Catalunya, Barcelona, Spain.
Francisco Goya, Aşkın Laegorisi, 1798–1805, Katalunya Ulusal Sanat Müzesi, Barselona, İspanya.

Bir gün Psyche bu kuralı çiğneyerek sevgilisine göz ucuyla bakar. İhanetinin sonucu olarak da Cupid onu terk eder. Kaybıyla harap halde Venüs’e onu geri getirmesi için yalvarır. Venüs ise eğer bir seri çetin görevi yerine getirmesi karşılığında ona Cupid’i geri vermeyi kabul eder.Son görevi, yeraltından Proserpina’nın güzelliğinden bir doz getirmekti. Neyse ki bu görevi tamamlamıştı fakat kutunun içine bakmaktan kendini alamamıştır. Bunun cezası ise ölümlü bir uykuya dalmak olmuştur. Cupid Psyche’yi bularak Antonio Canova‘nın zarif mermer heykelinde görüldüğü gibi onu bir öpücükle hayata geri döndürür. Heykeltıraşın zanaatını, çiftin yumuşak teninde, saçlarında, kıyafetlerinde ve Cupid’in kanatlarında açıkca görebiliriz.

Mythical love stories: Antonio Canova, Psyche Revived by Cupid’s Kiss, 1793, Louvre, Paris, France.
Antonio Canova, Cupid’İn Öpücüğüyle Dirilen Psyche, 1793, Louvre, Paris, Fransa. Joy of Museums.

Eziyetlerine bir son vermek için Cupid tanrılara giderek Psyche ile birlikte olmak için onlara yalvarır. Bunun sonucunda tanrılar anlayış göstererek Psyche’yi ölümsüz yaparlar böylece sonsuza dek birlikte oldular.

İsveç sanatçı Jean-Pierre Saint-Ours, Cupid ve Psyche’nin bir araya gelişini yağlı boya tablosunda betimler. Aşıkları, bunca engelle başa çıkmanın ardından tekrar bir arada olabilmenin mutluluğunda tasvir etmiştir. Sonunda bu aşk hikâyesi, çiftin cennette evlenerek keyif anlamına gelen Voluptas isimli bir kız çocuğu ile son bulur.

The reunion of Cupid and Psyche. Mythical love stories: Jean-Pierre Saint-Ours, The Reunion of Cupid and Psyche, 1789-92, LACMA, Los Angeles, CA, USA.
Jean-Pierre Saint-Ours, Cupid ve Psyche’nin Bir Araya Gelişi, 1789–92, Los Angeles Şehir Müzesi, Los Angeles, CA, ABD.
Çeviri Kaynak: https://www.dailyartmagazine.com/mythical-love-stories-art/

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir