Tablolardaki ritim, şekillerin altta yatan bir vuruş yaratacak şekilde düzenlenmesi ile ortaya çıkar. Bu ritim, müziğin ritmine benzer ancak notalar ve sesler yerine renkler ve şekiller kullanılır. İster işitsel, ister görsel isterse başka bir şekile bürünsün, her türlü ritmin üç temel nitelikten oluştuğunu söyleyebiliriz. Bunlar dönüşüm, tekrar ve tempodur.
Dönüşüm
Dönüşüm, birbirinin yerini alma, iki ya da daha çok öğenin birbiriyle yer değiştirmesini ifade eder. Bir davula yapılan her vuruşun ardından bir sessizlik onu takip eder ve ritmin oluşması için birinci kural yerine gelmiş olur. Rayların eklem yerlerine belli aralıklarla çarpan tren tekerleklerinin sesi, adım sesleri, saat tik takları kendi ritimlerini oluştururlar. Bir çizginin boşlukla, kalın çizginin ince çizgiyle, mavi çizginin kırmızı çizgiyle yer değiştirmesi gibi örnekler de ritim görsel olarak düşünüldüğünde verilebilir.
Tekrar
Ritmi oluşturan ikinci temel unsur tekrardır. Eğer yer değiştirme tekrarlanmazsa ritim ortaya çıkmaz. Tekrarın bir düzen duygusu oluşturabilecek kadar, en az birkaç kere sürmesi gerekir. Başka bir deyişle tekrarın bir tesadüf değil kural olduğu saptanması gerekir. Ritim düzen duygusundan oluşur. Görsel kompozisyon da öyle…
Tempo
Ritmin üçüncü unsuru tempodur. Ritimle karıştırılabilen bu kavram gerçekte ritmin tekrar ve değişim sıklığını ifade eder. Sıklık fazlaysa tempo yüksek, seyrekse düşüktür.
Sanattaki ritmi anlamanın en iyi yolu ise onu hareket halinde görmektir. Daha iyi anlama için aşağıdaki güçlü bir ritim kullanımı olan ana tablolara yakından bakalım.
Sanatta Ritmin Örnekleri
Aşağıda, Claude Monet tarafından doğayı kullanılarak yapılan harika bir ritim gösterimi yer almaktadır. Ağaçlar neredeyse eşit mesafelerde aralıklıdır, ancak doğal görünmesini sağlamak için bazı farklılıklar öne çıkar. Bu da tabloya güçlü bir vuruş sağlar. Ağaç tepelerindeki yapraklar bir yılan şekli oluşturmak için bir araya gelir. Bu ağaç gövdelerini birleştirir ve ritmi güçlendirir. Arka planda, gökyüzünde çok daha organik bir bulut düzenlemesinin olması resimdeki ritim duygusunu kırar.
Vincent van Gogh’un Ağaçlı Çalılıkta İki Figür‘ündeki ağaç kompozisyonları, çalılıklar ve çiçekler için kullanılan enerjik fırçalarla tezat oluşturan çok tekrarlayan bir vuruş sağlar.
Aşağıdaki George Inness resminde ritim, mesafe içine giren belirsiz çit direkleri ile oluşturulmuştur. Bu çit direkleri daha sonra ağaçlar ile evlerin çizgisine katılır. Resmin alanlarındaki dikkatiniz, bu çizgide yoğunlaşır. Ayrıca, sağdaki uzun boylu ağaç, genel resmin standart ritmine uymadığı için göze batıyor. Sanki dikkatinizi toplamak için kullanılmış yüksek sesli bir nota gibidir.
Aşağıdaki resimde ritmin iki ana unsuru vardır: okyanusun kıyı boyunca kırdığı S-şekilleri ve hem kıyıdaki hem de sudaki teknelerle beraber insanlar. Resmin temeli yumuşak, pastel renkler üzerine inşa edilmiştir. Bu, resmin hassas ritminin öne çıkmasına olanak sağlar.
John Singer Sargent’ın aşağıdaki resminde, sudaki konturlar sayesinde güçlü, organik bir ritim oluşur. Ritim, kıyıya yanaştıkça daha güçlüdür. Bu ritim, resmin merkezindeki balıkçı tarafından bozulur. Resim tamamen bununla ilgilidir: desenleri ve şekilleri kullanarak bir ritim ortaya sermek ve ardından bu ritmi güçlü ifadelerle kırmak. Ördekler ayrıca tepede daha az düzenli bir vuruş sağlayacak şekilde konumlandırılmıştır.
Sargent’ın aşağıdaki resminde, orkestranın ritmini neredeyse hissedebilirsiniz. Yakından bakarsanız, davulcu ve bas gitaristleri ön planda hakim olurken, pirinç aletleri ise daha yumuşak halde tasvir edilmiş görürsünüz. Bu, aynı zamanda enstrümanların müzikteki rollerinin de tuvale betimlenişidir.
Resimde ritim kullanımı için ipuçları:
- Sanatta ritim söz konusu olduğunda, bazen azımsadığımızın fazlasıdır. Oradan çıkmıyorsa zorlamaya çalışmayın. Ancak elbette, ritim resminizin güçlü bir özelliğiyse, onu abartmak isteyebilirsiniz.
- Resminizde bir ritim duygusu oluşturarak, sonra aniden kırarak güçlü bir ifade yapabilirsiniz (Sargent’ın Fisherwoman’da bir dereceye kadar yaptığı gibi).
- Resminizin ritmi sadece bir standart vuruş değil birçok seviyeye sahip olabilir. Tıpkı karmaşık bir şarkının ritminin birçok farklı seviyesi olduğu gibi. Bu sadece tek bir düzenli vuruş değildir. Birlikte dokunan her türlü ton ve ses vardır. Örneğin, resminizde baskın ve düzenli şekiller kullanarak güçlü bir vuruşla karmaşık detaylar ve desenler kullanarak ince bir vuruş yapabilirsiniz.
- Resminizde ince bir ritim öne çıkarmak istiyorsanız, çevreyi tonlamanız gerekir. Tıpkı Sorolla’nın Valensiya’daki Plaj‘ındaki gibi.
