Dan Flavin (1993-1996) Amerikalı bir sanatçıdır. Minimalizmin öncülerindendir ve şanını, floresan ışıklardan heykelimsi nesneler ve döşemeler yapmaya borçludur.
Çeviren: Zeynep Pınar Kayadibi
“Sanatın bir işten ziyade bir düşünce olması durumundan hoşlanıyorum… Benim için ellerimin temiz kalması ziyadesiyle önemli. Bu kesinlikle içgüdüsel olarak tembel olduğum için değil. Bu bir haykırış: sanat düşünseldir. ” Michael Govan, Dan Flavin: Bir Retrospektif, Dan Flavin ve Tiffany Bell, 2004, s.194.
Flavin Floresan
Başlangıçta Flavin’in uğraşı çizim ve tablo üzerineydi ve bu noktada Soyut Ekspresyonizmin etkisini görmekteyiz. Bu terim 1940’lı ve 1950’li yılların Amerika’sında görülen ve tamamen doğaçlamaya bağlı bir sanatı ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Bu sanat akımına örnek olarak Jackson Pollock ve Mark Rothko’nun eserleri verilebilir. Flavin, sanatta bir akım olan farklı nesneleri birleştirip ayrı bir nesne elde etme fikrinden oldukça etkilenmiş ve özellikle eski teneke kutuları kullanmaktan zevk almıştır.
1961 yılına gelindiğinde Flavin elektrikli ışıklar fikrine yöneldi. Başlangıçta, ışıkların ahşap, formika veya masonit gibi çeşitli malzemelerden yapılmış tek renkli kutularda sergilendiği ikonlar yaptı ancak 1963’e gelindiğinde tuval koni oldu ve Flavin kendi imzasını taşıyacak olan floresan tüpleriyle çalışmaya başladı.
Diyagonal Kendinden Geçme (25 Mayıs 1963 Köşesi), zeminden 45 derecelik bir açıyla duvara yerleştirilen ve 1963’te tamamlanan sarı bir floresandır. Flavin’in ilk tamamlanmış eseridir ve bu eseri, ünlü bir Fransız heykeltıraş ve ressam olan Constantin Brâncuși’ye ithaf etmiştir. Bu ışık parçaları gitgide büyümüş ve nihayetinde tüm odaları donatmıştır.
Flavin’in Özellikleri
- Tek biçimli ışık tüpleri
Flavin’in kullandığı floresan tüpler her zaman dümdüz ve 2, 4, 6 veya 8 fit (aşağı yukarı 60 cm, 121 cm, 183 cm, 244 cm) uzunluğunda olmuştur. Eserleri adeta elektrik ışığının bir yansıması mahiyetindedir: atmosferik ve rengârenk.
İşin erbabı olan, düzgün bir sertifika ve şemaya sahip bir müşteri, Flavin’e bozuk bir fikstürle gelse – Flavin muhakkak onu muadili ile değiştirirdi. Bu, piyasada bulunan ışıkları kullanmanın bir güzelliğidir işte! Bu yöntemle Flavin, sıradanlığı hem malzeme hem de biçim açısından yok etmiştir. Böylelikle, ilgililer için çok çeşitli eserler ve deneyimler ortaya koymuştur.
- Sınırlı Palet
Teknik olarak beyazın dört farklı rengini kullanmasına rağmen, eserlerinin renklerini kırmızı, mavi, yeşil, pembe, sarı, ultraviyole ve beyaz ile sınırlandırmıştır.
Heykelcilik, bu katı biçimler sayesinde renk, ışık ve mekân fikirleriyle zenginleşmiştir. Bu sadelik ışığında Flavin’in çalışmaları, günümüz çağdaş sanat dünyasının ayrılmaz bir parçası olan deneyim odaklı ve sürükleyici enstalasyonların çoğuna zemin hazırlamıştır.
- İsimsiz (fakat atfedilmiş)
Flavin’in eserleri neredeyse her zaman isimsiz fakat muhakkak birisine atfedilmiştir ve bu durum ister istemez eserlerine şahsî ve göndergesel mahiyet kazandırmıştır. Flavin eserlerini sık sık arkadaşlarına, ailesine ve ilham aldığı şeylere atfetmiştir. Atfettiği ilk eser 1962’de ölümünden kısa bir süre sonra ikiz kardeşi David John Flavin içindir.
14. yüzyıl İngiliz filozofuna atfedilmiş olan Nominal Üç (William of Ockham’a) Flavin’in floresan tüpünü çok daha büyük yapılar için temel bir yapı taşı olarak kullanmasını örneklemiştir.
“Çizgili Koridorlar”
1970’lerde ve 80’lerde Flavin, özellikle “çizgili koridorları” ve köşe enstalasyonları gibi daha karmaşık floresan tasarımları oluşturmaya başlamıştır.
Flavin’in sanat anlayışı “Oda olgusu üzerine derin bir farkındalık” sağlamaktadır.
Mel Bochner, Seri Sanat Sistemleri: Solipsizm, Sanat Dergisi 41, no. 8 (yaz 1967).
Kişinin hareketini kontrol eden koridorlar pek çok farklı şekilde yapılandırılmıştır. Eserlerin mekâna göre yeniden kavramsallaştırılabilmeleri için “köşe”, “bariyer” ve “koridor” kelimeler tercih edilmiştir.
Flavin’in ilk koridor çalışması İsimsiz (Jan ve Ron Greenberg’e ithafen) 1973’de kişisel sergisi için görücüye çıkmıştır ve yerel bir galerici ve karısına atfedilmiştir. Eserde sarı ve yeşil renkler kullanılmış olup, minik ışık parıltısının içeri süzülmesine yardımcı küçük bir boşluk da mevcuttur. Bu boşluklar koridorla özdeşleşmiş bir özellik haline gelmiş ve Flavin’in sanat sevenler için ortaya koyduğu ışıkları karıştırma uygulamasına olanak sağlamıştır.
Kalıcı Enstalasyonlar
Flavin’in çalışmaları gitgide eserler ve kapladıkları mekânlar arasındaki ilişkiye odaklanmıştır. 1990’larda Avrupa ve Amerika’daki sanat kurumları, Flavin’e çalışmalarının ölçeğinin daha görkemli olmasına olanak sağlayan devasa galeriler teklif etmeye başlamışlardı.
Flavin 1996 yılında diyabet kaynaklı komplikasyonlardan dolayı yaşamını yitirmiştir. Ancak ölümünden iki gün önce son sanat eserini tamamlamayı başarmıştır. O eser bugün hâlâ ziyaret edebileceğiniz Santa Maria Annunciata Kilisesinde bulunan (Chiesa Rossa, Milano, İtalya) bölgeye özgü tasarlanmış bir parçadır.
BASTIAN galerisinde Prudence’a ithafen
Flavin’in çalışmalarının üç kilit noktası olan “ithaf edilenleri” gözler önüne seren ücretsiz bir sergisini görme fırsatı bulabilir. Bu fırsatı, Londra Mayfair’deki sevimli BASTIAN galerisindeki sergide yakalayabilirsiniz. For Prudence (22 Kasım 2019 – 15 Şubat 2020) Flavin’in çalışmalarının kişisel doğasına odaklanmış bir eserdir.
BASTIAN’daki sergi For Prudence, hâlihazırda sergilenen parçalardan biri olan İsimsiz (Prudence ve yeni bebeği için) eserindendir. Adını 1990 yılından vefatına kadar Flavin’in stüdyo menajeri olan Prudence Fairweather’dan almıştır. BASTIAN’daki bu parçaya, Flavin’in standart elektrik parçalarını kullanmaya başladığı ilk zamanlarda ortaya koyduğu 1964 yılından kalma bir eser eşlik etmektedir.
Sonuç olarak, ilk ve sonraki eserlerini karşılaştırma fırsatı yakalayıp, her bir eserin sadece sanatçının değil, aynı zamanda ailesinin ve arkadaşlarının niteliklerini nasıl muhafaza ettiğini gözlemlemek için iyi bir fırsat yakalamış oluruz.
