Çoğu insan için çağdaş sanatın tanımını yapmak zor bir iş olabilir. Ünvanı basit ve anlaşılır olsa da, günümüzdeki anlamı net değildir. Neyse ki “çağdaş” olarak neyin ortaya çıktığını anlamak, kavramın tarihini takip edip onun altında yatan temaları araştırdıktan sonra tanımını yapmak tamamen mümkündür.
Peki Çağdaş Sanat Nedir?
En temel anlamıyla, çağdaş sanat terimi bugün üretilen sanatı yani resim, heykel, fotoğraf, enstalasyon (yerleştirme sanatı), performans ve video sanatını ifade eder. Her ne kadar bu ifade basit gibi görünse de farklı bireylerin “bugün” hakkındaki yorumları geniş ölçüde değişebildiği gibi çağdaş sanatın tanımını çevreleyen detaylar çoğu kez bulanık olabilir ve değişkenlik gösterir. Bu nedenle türün tam başlangıç noktası hâlâ tartışılmaktadır ancak birçok sanat tarihçisi 1960’ların sonlarının veya 1970’lerin başlarının (modern sanatın veya modernizmin sonu) doğru bir tahmin olabileceğini düşünmektedir.
Önemli Akımlar ve Sanatçılar
“Bugünün sanatı” tanımı göz önünde bulundurulduğunda, çağdaş sanatın diğerlerine nazaran uzun bir geçmişinin olduğunu duyduğunuzda şaşırabilirsiniz. Gelişimini takip etmek için tarihini oluşturan başlıca hareketlere ve önemli sanatçılara gelin bir göz atalım.
POP ART
Önceki modern sanat akımlarına bir tepki olması istenilen çağdaş sanatın, Pop Art üzerine başladığı düşünülmektedir. Savaş sonrası İngiltere ve Amerika’da Pop Art’a Andy Warhol ve Roy Lichtenstein gibi sanatçılar tarafından öncülük edildi. Kitle kültürünü canlandırmaya ve ticari ürünleri erişilebilir sanat olarak yeniden düşünmeye iten ilgisiyle tanımlanır.
Fotogerçekçilik
Pop Art tarzında çalışan sanatçılar gibi sanatsal nesneleri yeniden yaratmaya çalıştılar, fotogerçekçilikle (eşzamanlı bir hareket olan) hiper-gerçekçi çizimler ve resimler ortaya çıkartmayı amaçlıyorlardı. Fotogerçekçiler sık sık portreleri, manzaraları ve diğer ikonografiyi doğru şekilde çoğaltmalarını sağlayan fotoğrafları kullanmışlardır. Chuck Close ve Gerhard Richter sıklıkla bu tarzda çalışan isimlerdendir.
Kavramcılık
Buna karşılık Pop Art, sanat fikrini meta olarak reddeden Kavramcılığın şekillenmesine de yardımcı oldu. Kavramsal sanatta, bir sanat eserinin arkasındaki fikir önceliklidir. Başlıca kavramsal sanatçılar arasında Damien Hirst, Ai Wei Wei ve Jenny Holzer bulunmaktadır.
Her ne kadar bu deneysel hareket 21. yüzyılın başlarında sanat eseri olmakla birlikte 1960’larda resmî bir hareket olarak ortaya çıkmıştır ve günümüzde büyük bir çağdaş sanat hareketi olmaya devam etmektedir.
Minimalizm
Kavramcılık gibi Minimalizm de 1960’larda gerçekleşti ve bugün hâlâ yaygın. Tate Müzesi’ne göre, her iki hareket de sanatı yapmak, yaymak ve görüntülemek için mevcut yapılara meydan okumuştur. Bununla birlikte, Minimalizmi birbirinden ayıran, basit, soyut estetiğinin izleyicileri gördüklerine cevap vermeye davet ediyor – verilen bir sanat eserinin neyi temsil ettiğini düşünmelerine değil. Donald Judd, Sol LeWitt ve Dan Flavin bazı önemli Minimalist sanatçılardandır.
Gösteri (Performans) Sanatı
Kavramcılığın köklerine sahip diğer bir akım ise Performans Sanatıdır. 1960’lı yıllarda başlayan ve bugün popülaritesini koruyan performans sanatı, sanata ilham veren bir yaklaşımdır. Bu sanat yöntemi sanatçılar tarafından gerçekleştirilirken sadece eğlence amaçlı şeyler yapılmaz. Bunun yerine, amacı bir mesaj veya fikir iletmektir. Tanınan performans sanatçıları arasında Marina Abramović, Yoko Ono ve Joseph Beuys yer almaktadır.
Enstalasyon (Yerleştirme Sanatı)
Yerleştirme Sanatı olarak da bildiğimiz enstalasyon, geleneksel sanat eserlerinden farklı olarak mekan ile birlikte ve mekanı kullanarak yapılan bir sanat türüdür. İzleyici ya da ziyaretçi katılımı bu sanat türünde ön plandadır. Açık veya kapalı mekanlarda yapılan bu sanat kısacası her yerde yapılabilir ve ziyaretçilere sunulabilir. Mekan odaklı olduğundan belki de mimari ve iç mimari de önemli olduğunu söyleyebiliriz.
Enstalasyon her türlü malzemenin kullanımına olanak verebilir. Resim, video, heykel ve ışık gibi sanat malzemesi olarak kullanabileceğimiz her şey diyebiliriz. Bu sanatın farklı materyaller kullanılarak yapıldığından sadece göze değil insanın farklı duyularına hitap edebilir. Tanınmış enstalasyon sanatçıları Yayoi Kusama, Dale Chihuly ve Bruce Munro’dur.
Arazi Sanatı (Earth Art-Land Art)
Kurulum sanatında benzersiz bir dönüş olan Arazi Sanatı; sanatçıların doğal manzaraları mekana özgü sanat eserlerine dönüştürdüğü bir harekettir. Robert Smithson, Christo ve Jeanne-Claude ve Andy Goldsworthy bu akımın öncülerindendir.
Sokak Sanatı
En yeni çağdaş sanat akımlarından biri olan sokak sanatı, 1980’lerde graffiti yükselişiyle öne çıkan bir türdür. Çoğunlukla sosyal aktivizmin köklerine dayanan Sokak Sanatı; duvar resimlerini, enstalasyonları, şablon görüntüleri ve kamusal alanlarda yapılan etiketleri içerir. Ana sokak sanatçılar 1980’lerden Jean-Michel Basquiat ve Keith Haring’in yanı sıra Banksy ve Shepard Fairey gibi sanatçıları da içermektedir.
Çağdaş Sanattan Sonra Sırada Ne Var?
Yazımız boyunca bahsettiğimiz ünlü isimlere ek olarak birçok çağdaş sanatçı da, sanata özgün yaklaşımlarıyla dünyayı etkilemektedir. Resim, heykel ve enstalasyon gibi geleneksel formlara kendi kıvrımlarını koymanın üstüne nakış, origami (Japon kağıt katlama sanatı) ve dövmeler gibi beklenmedik sanat formlarını da popüler hâle getirdiler.
