Ben-Sen-Onlar: Sanatçı Kadınlar Yüzyılı adlı sergi, aşağı yukarı 1850’ler ve 1950’ler arasında Türkiye’de yaşayan ve çalışan sanatçı kadınların eserlerinden bir seçki sunuyor. Çiğdem Simavi’nin himayesinde gerçekleşen ve küratörlüğünü Deniz Artun’un üstlendiği sergi, adını Şükran Aziz’in sergilenen eserlerinden birinden alıyor. Sergi, çoğu kendini gerçekleştiremeyen ve bu nedenle sanat tarihinin görmezden geldiği ve ihmal ettiği her kadını tanımakla kalmıyor, aynı zamanda kolektif bir “biz” yaratmanın zeminini de arıyor. Ben-Sen-Onlar, bir isimden, gruptan ya da kurumdan birbirine doğru çizilen düz çizgilerin dışında kalan tüm kadın ve eserlerin anıldığı ve anlatıldığı “başka” bir zamana işaret ediyor ve bu sanatçı kadınlara kendilerine ait bir “yüzyıl” sunuyor. Gelin hep beraber Meşher’de bulunan güncel sergiye göz atalım.
Derleyen: Sena Liman
Sergi, 117 sanatçının 232 eserinin yer aldığı İstiklal Caddesi’nde konumlanan bir sergi mekânı olan Meşher binasının üç katına yayılıyor. Giriş katı “(Ben) I”, aynada yalnızca dünyevi varoluşlarıyla karşı karşıya kalan, tanınmamış kadınlar içindir. Sergi alanının farklı köşelerine yerleştirilen aynalar, tek bir kadının birden fazla yüzünü veya yüzünü görebilmeyi amaçlıyor. Kadınların bilinçli olarak kendi isimlerini tarihten sildikleri ya da karaladıkları anlar olduğunu hatırlatan bu aynalar, yaratıcılıklarının kıvılcımlarını tarihe yansıtamayanlara yönelik bir “büyütme” aracı olarak da işlev görüyor.
Birinci kat “(Sen) You”, yumuşak ve birleştirici ötekiyle bir karşılaşma sunuyor ve çocukları birincil “siz”ler olarak çağırıyor. Sergilenen portre ve otoportrelerin çoğu, annelik ve öznellik deneyimi, aile ve şefkatin tanımı, yaratıcılığın ve ölümsüzlüğün gücü üzerine düşünmek için seçilmiştir. “Sen” de anneliğin kutsallığını çıplaklığın tenselliğiyle yan yana getiriyor.
İkinci kat “(Onlar) They”, kadınlara başkalarının gözünden bir bakış atıyor. Çiçekler, özellikle bir vazoda olduklarında, kadınlara atfedilen tüm sıfatları çağrıştırır: duygusal, savunmasız, amatör ruhlu, sıradan, ev içi ve dekoratif. Güvenli ve zarif olanı tasvir etmesi beklenen birçok sanatçı kadın, kendilerini ancak vazoya çiçek çizerek ifade edebildiler. Bu nedenle, serginin en üst katına dağılmış çiçekler, hiçbir sanatçıyı ya da eseri diğerine tercih etmeden, şematik bir soy ağacına ve çizgisel bir sanat tarihine alternatif sunuyor. Ben-Sen-Onlar bu tarihi yazdıklarını iddia etmiyorlar. Aksine yazılacak bu tarihin tekil değil çoğul olduğunu hatırlatıyor. Her kadının ve her eserin kendi tarihini inşa edebileceği bir “biz”e çağrıdır.
Meşher’in 9 Ekim 2021’de kapılarını ziyaretçilere açtığı sergisini 27 Mart 2022’ye kadar Pazartesi günleri hariç ücretsiz bir şekilde ziyaret edebilirsiniz.
Sanatçılar: Naile Akıncı, Nükhet Aksoy, Maide Arel, Hale Asaf, Perran Berrünnisa Atamdemir, Jülide Atılmaz, Can Ayan, Neşe Aybey, Şükran Aziz, Hatice Şahiye Barlas, Iraida Barry, Behice Nuri, Saime Belir, Belkıs Mustafa, Lerzan Bengisu, Sabiha Bengütaş, Nimet Berdan, Aliye Berger, Semiha Berksoy, Mevhibe Meziyet Beyat, Deniz Bilgin, Zerrin Bölükbaşı, Zabelle C. Boyajian, Sabiha Bozcalı, Halet Çambel, Refia Edren Çiray, Nevin Çokay, Hamiye Çolakoğlu, Gül Derman, Didar Tahsin, Şükriye Dikmen, Tiraje Dikmen, Güzin Duran, Ayhan Dürrüoğlu, Afife Ecevit, Nazlı (Emin) Ecevit, Efruz Cemil, Melahat Ekinci, Esma Ekiz, Emine Semiyye Hilmi, Selma Emiroğlu, Özden Akbaşoğlu Ergökçen, Nebahat Erkekli, Mari Ertoran (Kaloyan), Semiha Es, Esma İbret Hanım, Eren Eyüboğlu, Fatma Saime Cenap, Seniye Fenmen, Sühendan Fırat, Bilge Friedlaender, Lina Gabuzzi, Filiz Özgüven Galatalı, Ruzin Gerçin, Mari Gerekmezyan, Vildan Gizer, Nevide Gökaydın, Beyza Gönensay, Bedia Güleryüz, Hatice Süleyman, Hayriye Nuri, Seta Hidiş, Sara Farhi Huntzinger, Selime Işıtan, Mürşide İçmeli, Nasip İyem, Naciye İzbul, Sare İsmet Kabaağaçlı, İvon Karsan, Gencay Kasapçı, Nevzat Kasman, Sevim Kent, Türkan Kıran, Sabahat Kırlı, Füreya Koral, Hakkiye Koral, Emel Korutürk, Melike Abasıyanık Kurtiç, Müreccel Küçükaksoy, Harika Lifij, Mihri Rasim (Müşfik), Yıldız Moran, Muhterem Ömer, Muide Esad, Müfide Kadri, Nedime Ahmet, Nevin Edhem, Nimet Raif, Nüveyre Faik, Maryam Özacul (Özcilyan), Necla Özbay Özdemir, Rahime Yusuf Ziyaeddin, Rana Salih, Ruhiye, Safiye, Kristin Saleri, Mukaddes (Erol) Saran, Bedia Sarıkaya, Leyla Gamsız Sarptürk, Melek Celal Sofu, Harika Söylemezoğlu, İvi Stangali, Virginia Stolzenberg, Emel Şahinkaya, Maryam Şahinyan, Nasra Şimmeshindi, Şükûfe İbrahim, Tâciser Salih Şâkir, Cahide Tamer, Leman Tantuğ, Zekavet Bayer Taş, Frumet Tektaş, Celile Uğuraldım, Melahat Üren, Mary Adelaide Walker, Fahrelnissa Zeid, Elisa Pante Zonaro
Kaynakça: https://www.mesher.org/
