Renk Psikolojisi ve Sanatta Mavi Kullanımı

Picasso’nun değerli arkadaşı Charles Casagemas’ın intihar ettiği 1901 yılı. Aynı yıl, Picasso şu an Mavi Dönem olarak bilinen sanat eserlerini ürettiği derin bir depresyona sürüklendi. Bu belki de kendimize neden renklerin duyguları yansıttığını sormak için güzel bir nokta olabilir. Mavi neden keder demektir mesela? Ve başka hangi renkler benzer bir yol için kullanılabilir? Gelin her birlikte sanatta mavi kullanımı ve renk psikolojisi başlıklarını inceleyelim.

Sanatta mavi kullanımı: Pablo Picasso, İki Akrobat, 1901, Pushkin Müzesi, Moscova, Rusya.

2015 yılında yapılan bir araştırmaya göre, kırmızı ışığın kalp atışımızı hızlandırırken mavi ışığın yavaşlatabileceği iddialarının doğruluğu kanıtlanmıştır. Bu gerçek o kadar önemliydi ki önceki iddialara dayanarak Tokyo’nun Yamanote Demiryolu mavi ışıkları intihar girişimlerini azaltmak için platformun sonlarına yerleşirmiştir. Bu, intihar girişimlerini %74 oranında düşürerek işe yaramıştır. Fakat bu şaşırtıcı farkındalık daha şimdilerde bilime sahipken yüzyıllardır sanatta uygulanıyordu. Mark Rothko gibi sanatçıların gösterdiği gibi renklerin kullanımı gösteri yapmak için her zaman sanatçının alet kutusunun bir parçası olmuştur. 1958’de Amerikan soyut ressamının Pratt Enstitüsünde bir derste açıkladığı gibi şekiller artık onun amacına hizmet etmiyordu. Şekilleri bozduğunu hissediyordu ve bu yüzden alternatif bir anlatım yolu bulmak zorunda kaldı.

Mark Rothko, İsimsiz (Kırmızı üzerine kırmızı), 1969, Kate Rothko Prizel. Christopher Rothko / Sanatçı Hakları Derneği

Şekiller Yeterli Olmadığı Zaman

Profesör Memory Holloway’in Victorya Sanat Dergisi Ulusal Galerisi 23. Sayı:

“Bu son derece indirgeyici resimsel ifadeden Rothko çok şey talep ediyordu: Bu resimsel ifade sanatçının yaptığı gibi hissettiği ilk dinî deneyimi iletir ve Rothko’nun eserlerinde merkez olduğunu iddia ettiği insan duygularını ve dramasını somutlaştırır. Renk, izleyiciye kendini empoze ederek ve resimli alana kendini etkin bir şekilde resmederek metafiziksel içeriğin yükünü taşıdı. Dore Ashton’un ‘hareket etme durumu’ adını verdiği bu deneyim Rothko’nun eserlerinde sunulan ve içeren şeydir.”

Karşı Tepkiler

Renk psikolojisine göre kırmızı canlı ve yoğun özelliğinden dolayı güçlü tepkileri çağrıştırır. Bu, saldırganlık ve öfke olduğu kadar şefkat ve aşk gibi duyguları da tanımlamak için kullanılmasına yol açabilir.  Tesadüfi bir şekilde değil, kalp atışımızı hızlandıran ve bizim yüzümüzü bu duyguları yaşarken kızartan kanın rengi de kırmızı olarak gösterilir.

Mavi, görüngesinin yanında, önceden de belirtildiği gibi daha sakin ve huzurlu duyguları temsil eder. Kalp atışımızı yavaşlatmaya yardımcı olur, daha sakin kararlar vermemize olanak sağlar fakat soğuk tonları kederi ve nostaljiyi de çağrıştırabilir.

Genellikle Picasso’nun mavi dönemindeki en sembolik eseri olarak görülen, yalnız bir sokak sanatçısını betimleyen tek renkli bir eser olan Yaşlı Gitarist, yalnızlık ve mücadele duygularını ortaya çıkarır. Gitarın sıcak tonları bile figürü oluşturan mavi tonların verdiği sıkıntıyı üzerimizden atmamıza yeterli değildir.

Ya birisi Picasso’dan üzgün olmamasını isteseydi?
Kim olduğunu veya olacağı adamı asla tanımazdık
Mavi Dönem hiç olmazdı
Bırak kurtlarla koşayım, bırak yaptığımı yapayım
Bırak sana keder nasıl mutluluğa dönüşebilir göstereyim
Hüznü güzel bir şeye dönüştürebilirim
-Lana Del Rey, Güzel (Beautiful)

Sanatta mavi kullanımı: Pablo Picasso, Eski Gitarist, 1904, Chicago Sanat Enstitüsü, Chicago, IL, ABD.

Fakat mavi her zaman hüzünlü değildir. Huzur ve sakinlik hisleri, tıpkı Monet’in övülen nilüferlerinde ustalıkla başardığı gibi mavimsi tonlarla gösterilebilir.

Claude Monet, Mavi Nilüferler, 1916-1919, Orsay Müzesi, Paris, Fransa.

Doğa Kültüre Karşı?

Şu soru hâlâ olduğu yerde: Neden böyle? Neden bazı renkler belirli duyguları çağrıştırır? Ve eğer bu duygular çelişkiliyse hangi duygunun hangi rengi çağrıştırdığını ne belirliyor? Ottawa Fakültesinin Sosyal Bilimleri’nde Psikoloji Doçenti olan Nafissa Ismail’e göre, renklere karşı olan ilişkimizi şekillendiren iki kaynak var. Birincisi bizim doğal içgüdülerimiz. Nafissa Ismal’in Quirks & Quarks programında soru-cevap kısmında açıkladığı gibi bebekler çok iyi göremezler. Bu yüzden hareketli ve canlı renkler bebeklerin dikkatini daha iyi çekip onları mutlu ederken donuk renkler büyük bir tepki almazlar. Bebekler büyüdükçe çevrelerinde gördükleri renklerle olan ilişkilerine anlam katarlar, bu yüzden kırmızı genelde bir uyarı rengi olarak kullanılır. Fakat kültürel deneyimler daha belirgin olsa da bu birliktelikler yine değişebilir. Yani, kabul edildiği şekliyle kırmızı tehlikeyi göstermek için kullanılabildiği gibi romantizmle de (çiçekler, kalpler, sevgililer günü süslemeleri) ilişkilendirilebilir. Bu semboller kültürden kültüre değişiklik gösterir ki işte bu yüzden renklerin sanatta kullanımı kültürel alışveriş için ilginç bir alandır.

Mor bilgeliği, yaratıcılığı, şehveti ve kraliyet ile olan tarihî ilişkisi yüzünden zenginliği temsil edebilir. Bu belki de kumaşın çok pahalı ve zorlu bir süreç olmasına rağmen bu renge nasıl boyanacağını keşfeden Antik Yunan’dan gelmiş olabilir. Ayrıca bu rengin mistik özelliğinin bir kısmının, kırmızı ve mavi arasındaki dengede yer alması ve onu sakin bir renk ile canlı bir renk karışımı yapmasından dolayı olduğu söylenir. Afrika ülkelerinde hâlâ kraliyetle ilişkilendirilirken Katolikler ve Yahudiler için dinî anlamları vardır. Hindular için barışı ve bilgeliği sembolize ederken Amerika Birleşik Devletleri için onuru temsil eder.

Georgia O’Keeffe, Black Iris VI, 1936, Georgia O’Keeffe Müzesi, New York, NY, ABD.

Daha Fazla Örnek

Batı toplumunda yeşil; bitkilerin ve doğanın rengidir, bolluk, şans ve refah anlamlarına gelebilir.

Edward Hopper, Sandalye Araba, 1965, Christie’nin özel koleksiyonu.

Sarı resimde neşeli bir his uyandırır ama aynı zamanda aşırı baskın bir his yaratarak renk yoğunluğuna da neden olabilir.

Gustav Klimt, Öpücük, 1907-1908, Österreichische Galerie Belvedere, Viyana, Avusturya.

Ve genellikle ateş ya da günbatımı tasvirlerinde görülen turuncu bolca enerji içerir ve kolayca dikkatleri üzerine çeker.

Vincent van Gogh, Otoportre, 1887, Chicago Sanat Enstitüsü, Chicago, IL, ABD.

“Üzgün müyüm?
Üzgün müyüm?
Gözlerimdeki
bu yaşlar
size söylemiyor mu?

Üzgün müyüm?
siz de üzülürdünüz
hayalleriniz
ve planlarınız
suya düşseydi böyle.”

-Harry Askt ve Grant Clarke, Üzgün Müyüm? (Am I Blue?)

Kaynak: https://www.dailyartmagazine.com/color-psychology-and-its-use-in-art/

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir