Eugenio Montale (1896- 1981), İtalyan edebiyatının son elli yılının bilinen az sayıdaki ‘hakiki üstat’larından biridir. Cenova’da bir iş adamı ailesinde dünyaya gelen Montale, orta öğrenimini yarıda bıraktı ve bariton Ernesto Sivori’den özel olarak şan eğitimi almaya başladı. Fakat kendisinin de piyade subayı olarak görev yaptığı 1915-18 savaşında Sivori’nin ölümü ve edebî alanda bir kariyer yapma tercihi Montale’yi teknik cihetleri de dâhil olmak üzere melodramaya olağanüstü bir ilgi gösterdiği bu kurstan uzaklaştırdı.
Kendini şiire adamaya başladığı vakitlerde; Montale hâlihazırda zengin ve çok yönlü bir kültüre, Bellini ve Debussy’nin müzik zevkine, empresyonist resme ve XIX. yüzyıl Avrupa’sının büyük romancılarının sanatına ilişkin malumatlara sahipti. Aynı zamanda Ligurya şairleri Roccatagliata-Cecardi, Boine ve Sbarbaro ile benzer dikkatleri paylaşıyordu. Fakat zamanının şiirinin “yerel” bakış açısı onun Leopardi ve Foscolo’ya gösterdiği eleştirel dikkatin sınırlandırılmasına izin vermedi.
Şair, ancak savaşın ardından kendini tamamıyla yaratıcı faaliyetlere ve edebiyata adayabildi. 1921’de Solmi ve Debenedetti ile birlikte “Primo Tempo ”ya katkıda bulundu ve şiirî istidâtlarının yanı sıra zekası ve gelenekli kalıplardan bağımsız oluşu sâyesinde nâdir bir eleştirel kabiliyet ortaya çıkardı. Omaggio a Svevo‘su 1925 yılında Milano “L’Esame ” gazetesinde yayımlandı ve Triestine yazarlarının çalışmalarının kaderini belirleyecek büyük bir ilgi uyandırdı.
Montale, 1928 yılında Gabinetto Vieusseux Kütüphanesi’nin yöneticiliğini yaptığı Floransa’ya yerleşti. Solaria’nın ilk ilham verenlerinden biri oldu.1938’e değin, her daim en aktif ve politik mânâda uyumsuz Floransalı entelektüellerden biri oldu. Fakat 1938’de iktidarda olan partiye katılmayı reddedince Gabinetto Vieusseux’daki yöneticiliğinden ihraç edildi.
1925 yılında ilk şiir verimlerinin bir koleksiyonu olan ve kısa sürede çağdaş İtalyan şiiri klasiklerinden biri hâline gelen Ossi di seppia (Mürekkep Balığı Kemikleri)’yı yayımladı. Ossi di seppia‘nın mısralarında; hisler, şiddetli bir entelektüel ürperiş ile kurutulmuş görünür. Ayrıca Akdeniz manzaralarının hararetli ve çarpıcı görünümleri samimi bir doygunluk ile uyandırılmıştır. Bazı eleştirmenler, Ossi di seppia‘da tıpkı büyük bir romanda olduğu gibi kahramanın hikâyesi ile bağlantılı ve en gelişmiş hâlini «Arsenio» şiirinde bulan münferit bir içe bakışçı süreklilik görmüşlerdir.
Le occasioni (1939) yayımlandığında, taze bir klasik-modern tesiri taşıyan ve kendisini büyük çağdaş metafizik şiirle özdeşleştiren bu iç gelişim çizgisinin tutarlı bir şekilde teyidini sağlamıştır. Le occasioni, açıkça faşist zulümlere karşı çıkan birinin yalnızlığını ve ıstırabını, insanlığın vaziyeti üzerinden yansıtan ve soylu bir stoacı mûsıkî yaratmak suretiyle İtalyan şiiri ve kültürünü o zamanlardan beri bir bütün olarak ele almış olan bir kitap olarak bilinmektedir.
Montale’nin biyografisi adeta bir şiir kronolojisidir. İkinci Dünya Savaşı, 1943’de Lugano’da az bir miktarda basılmış olup müteakip iki nüshadan müteşekkil bir koleksiyon olan Finisterre’nin yayımlanmasına şahit olmuştur ve 1956’da basılıp Montale’nin bütün eserlerinin tutarlı bir devamı niteliğindeki La bufera e altro‘nun mihenk taşlarından birini oluşturmuştur.
1956 baskısında, 96 sayfa olup sonrasında genişletilen ve nihayetinde 1960 baskısında 273 sayfaya ulaşan La farfalla di Dinard, Montale’yi kasıtlı bir nüktedan parıltı kisvesi altında melankolik bir ruh ile yoğrulmuş, neredeyse bir hikâyeci gibi orijinal bir otobiyografi ve imgeli bir nesir yazarı olarak aksettirmiştir. Montale, 1961’de Roma Üniversitesi’nde kısa bir süre sonra ise Milan, Cambridge ve Basel üniversitelerinde fahri unvan ile ödüllendirilmiştir. 1967’de ise Cumhurbaşkanı Saragat, kendisini edebiyat ve sanat alanındaki üstün başarılarından dolayı ömür boyu senatör olarak atamıştır. Bu durum onu biraz rahatlatmış ve 1948’den bu yana müzik eleştirmenliği, editörlük ve özel muhabirlik yaptığı Corriere della Sera, yazı işleri bürosuna her gün gitme zorunluluğundan bir anlamda kurtulmuştur.
Şimdi isimleri zikredilecek olan şiirleri ve nesirleri kariyerinin erken dönemlerinin (varoluşçu bir lekelenme olarak malûm bir başarısızlık ve keder ile damgalanmış bir evren) ana temalarına sadık kalan, zamanımızın rûhi dönüşümlerinin mühim anlarını ve deneyimlerini devşirmeyi başarabilmiş bir yazarın yaşama gücünü tasdik etmiştir. Auto da fé (1966 – 1972), Fuori di casa (1969-1975) ve Quaderno di tradazioni (1948-1975) ilgi alanlarının genişliğine ve istidadının çok yönlülüğüne dair bir fikir veren kitaplardır. Sonrasında bu fikir, La bufera e altro (1970) ile güçlenecektir.
1971’de, sonraları çok satanlar arasındaki yerini alacak olan dördüncü şiir koleksiyonu Satura, Mondadori tarafından yayımlanmıştır. Montale’ye özgü klasik dilbilimci müphemiyeti izhar eden kitap, başkalarının ve dahi kendisinin bile üslûbunu altüst eden bir şiir telakkîsine, çelişkili bir şekilde (Montale için bile) stilistik ve dilbilimci misallere dahil edilecek olandan çok daha fazlasını içeren bir şiire atıfta bulunuyor. Satura‘daki şiirler; dalgın ricaların, bir anlamda hâlâ Batılı ve Hristiyan olan bir insana dair varoluşçu temaların, bunamış bir bilgeliğin, gizemli ve trajik güzergâhında değişerek ilerleyen bir dünya karşısında üstü kapalı ve kışkırtıcı bir mizahın kokusunu duyumsatıyor.
Gerçekte Montale’nin büyük şiiri, heyûlâlar ve tılsımlar gibi gizli bir dünyayı açığa çıkaran ve özgürleştiren bir mevcudiyet arayışından doğar. Ne Pascoli ve Gozzano’nun üslûp derslerine ne de İngilizcede ürünler veren çağdaşlarına kayıtsız olan Montale; kendi devrinin genç İtalyan şairlerini, Ermetismo sonrası şairleri ve deneycileri bile etkilemiştir.
Bir dizi kültürel makaleden sonra, 1973’te yayımladığı ve hâlâ Mondadori’de olan La farfalla di Dinard ve daha yeni lirik şiirlerini ihtiva eden Diario (1971-72), dördüncü şiir dizisi olan Satura‘daki şiirlerden manevî bir tefekkür sonucu doğması bakımından pek de farklı değildir.
Tarihin etkilerine dikkat buyuran Montale şiiri; Montale’yi Avrupa aklının daha bilinçli kısmına çeken bir alegoriden hareketle, şairin kaynaksız ve nihayetsiz bir fenalığın geçici yansımaları olarak gördüğü İkinci Dünya Savaşı trajedisinin sonuçlarının (birçok cihetten, henüz sonunu görmediğimiz) bilincinde olan ruhlara uygun şekilde kendini göstermektedir.
Montale’nin diğer eserleri:
- Quaderno di quattro anni/Bir şairin not defteri (şiir), 1977.
- L’opera in versi/Toplu şiirler (şiir), 1980.
