Alışılagelmiş Studio Ghibli filmlerinin yanı sıra büyülü dünyalardan, fantastik varlıklardan sıyrılmış Rüzgar Yükseliyor filmi bizi rüya ve gerçeklik arasında bir yolculuğa ve sanatçı olma yolculuğunu izlemeye davet ediyor. Hayao Miyazaki’nin sanatçı ve yaratıcı kişiliğini gözler önüne süren bu film için, onun “emeklilik” filmidir demek pek de yanlış olmaz.
Yazan: Büşra Usta
“Rüzgâr yükseliyor… Yaşama tutunmak gerek!”
Paul Valery’nin “Le Cimetière Marin” şiirinde geçen bu mısrayla 2013 yılında gösterime giren bir Miyazaki filminde karşılaşıyoruz.
Film, uçaklara bir hayli ilgili olan ve görme sorunları nedeni ile pilot olma hayalini bir gün uzman bir uçak tasarımcısı olmaya eviren Jiro’nun hikâyesini ele alır. En büyük idolü ise bu alanda tanınmış bir uzman olan Alpler’in ötesindeki Caproni’dir. Caproni, işlerinin estetik güzelliği ve muazzam teknik becerisiyle bu alanın önde gelen isimlerinden biri olmuştur. Jiro, 1930’ların sonunda önemli bir kurumun uçak departmanına girmeyi başarır. Zaman ilerledikçe başarısı patronlarının da ilgisini çeker ve onu istediği gibi tasarım yapması konusunda özgür bırakmaya karar verirler. İkinci Dünya Savaşı başlamak üzeredir ve bu Jiro’nun hayatında birçok şeyi değiştirecektir.
Jiro’nun iyi bir uçak tasarlama hayali, bu uçakların savaş için kullanılacağı gerçeğini örtemez. Fakat onun idolü Caproni’nin de dediği gibi, hayaller bazı fedakarlıklar gerektirmektedir. Miyazaki de bu ikilemden sıyrılmayarak Jiro’nun hayalini gerçekleştirir. Jiro, Almanlar ile çalışarak iyi bir uçak yapar, bu uçaklar uzaklarda bir yerlerde yıkım makinesi görevi görür fakat izleyici Jiro’nun hayaline ortak olduğundan diğer her şey bir toz bulutu gibi gözükür. Film bir savaşı anlatmadığı için bunda bir sorun yok. İzleyici Jiro’nun heyecanını yaşayarak ilerler filmde. Birey üzerinden cesaretin ve çabanın önemi vurgulanmaktadır.
Tüm bunların yanında, Jiro’nun Nahoko ile tanışması da film için önemli bir noktadır. Savaşın ve mühendisliğin ortasına yerleşen bu aşk hikâyesi ile Jiro’nun kişisel hayatına az da olsa dahil oluruz. O, aşk ve iş arasında kalsa da belirgin bir tercih yapmaz çünkü Miyazaki karakterini iyilik timsali çerçevesinde çizmemiştir. Diğer filmlerinin aksine daha olgun bir tavır takınan yönetmen, gerçekliği tam da bu noktada bir kez daha çarpar izleyicinin yüzüne. Onun bu tavrı ile film sevgi ve nefret arasında gidip gelerek mükemmel bir denge kurar. Jiro’nun rüyaları izleyiciye sihri tattırsa da Jiro uyanır ve tekrar uçak tasarlamaya devam eder.
Rüzgâr Yükseliyor‘da karakterin yetişkin ve ciddi bir iş hayatına sahip olması Miyazaki seyircisi için ilk başta hayal kırıklığı olsa da yansıttığı dönem açısından bu anlamlı bir seçim olmuştur. Miyazaki’nin masalsı dünyalarda dolaştığını düşünürsek bu filmde neredeyse ilk defa realist çizgilerini bu denli belli eder.
Almanlardan yıllarca geride olan Japonya’nın bir anda dünyanın en iyi ordularından birine sahip oluşunu görürüz. Jiro ve şirketi de Deniz Kuvvetlerine çalışmaktadır. Japon Deniz Kuvvetleri, 1900’lerden itibaren büyük Japon idealinin sembolüdür. Bu durum Japonya’nın mahvolmasına yol açacaktır. Film boyunca bu öngörüyü karakterlerin ağzından duyarız. Bir Valery şiiri olarak başlayan film bir ulusun Deniz Kuvvetleri ile kurduğu rüyanın koca bir mezarlığa dönüşmesiyle biter. Tıpkı filme adını veren dizenin ait olduğu şiirin adı gibi “Deniz Mezarlığı”nda bütün umutlar kaybolur.
Rüzgâr Yükseliyor ile yönetmenlik hayatını geride bırakan Hayao Miyazaki, gelişen animasyon tekniklerine karşın kendi “çizgi”sinden vazgeçmeyip ölümsüz eseler bırakan bir sanatçı. Onu yaratıcı sıfatı ile anlatmak, en kısa yoldur diye düşünüyorum. Seyirciye tattırdığı sihirli dünyalar ve birbirinden özel karakterler ile animasyon tarihinin en önemli kişilerinden biri olmuştur. Uzun süren bu meslek hayatını en verimli şekilde yaşayan yönetmen, birçok insanın hayalgücünü de beslemiştir. Nisan ayı itibari ile Netflix’e yüklenen “Rüzgâr Yükseliyor” filmi, yeni seyircilerini ve tekrar izleyip tebessüm edecek hayranlarını bekliyor. Şimdiden herkese iyi seyirler diliyoruz.
