İskandinav mitolojisi dünyasında tanrı ve tanrıçaları, devleri, garip ve güçlü yaratıkları, elfleri, cüceleri ve yeryüzü ruhlarını görürüz. 21. yüzyıl insanının, bu kadar çeşit ruhsal varlıkla dolup taşan Viking dünyasına akıl erdirmesi zor olabilir.
Çeviren: Elif Dağatar
İskandinav Mitolojisinde Yaratılış
İskandinav (Viking, Nors) mitolojisinin en önemli farkı tanrılarının ölümlü olmasıdır. İskandinav tanrıları, insana benzemekle birlikte dev boyutluydu. Bu tanrılar yer, uyur, doğar, ölür, sever, nefret eder, korkar ve kederlenirdi. Başarılı olduğu kadar başarısızlık da gösterebilir savaşta yenilebilirlerdi. Tanrılar ancak Idunn’un (gençlik tanrıçası) elmaları sayesinde Ragnarok’a (kıyamet tanrıların alacakaranlığı ya da büyük savaş) kadar yaşayabilmektedir. Her kültürde olduğu gibi İskandinav kültüründede bir yaratılış\dünyanın varoluşuna dair bir mitos vardır.
Dünya yaratılmadan önce sadece Ginnungagap adı verilen bir uçurum vardı. Ginnungagap’ı Mısır mitolojisindeki Nun, Yunan mitolojisindeki Kaos olarak da görebiliriz. Dünya daha var olmadan önce 11 nehir akan Niffleheim’da ölüm var oldu. Niflheim’ın güneyinde başka bir sıcak dünya daha oluştu; Muspell; Devlerin koruduğu yer. Devler buraya Stur yani Siyah dediler. Niflheim’ın nehirleri donmuştu. Bu nehirlere Ginnungagup dendi. Günün birinde Muspell’deki kıvılcımlar nehirlerin üzerine düştü ve nehirleri eritti. Muspelheim’dan çıkan ateşler Niflheim’dan çıkan buzları eritti ve oluşan sihirli sudan ilk yaratık meydana geldi: dev Ymir. Ymir ne erkek ne de dişiydi fakat buz devleri sülalesinin atası oldu. Diğer devleri “terleyerek” yarattı. Vücudunu oluşturan sihirli sular koltukaltları eriyince aktı ve bunlardan diğer devler oluştu.
Bir süre sonra çiftleşmeyi öğrenen bu devlerin çocukları oldu. Bu çiftleşmelerin en önemlisi Bor ile Besta’nın çiftleşmesidir. Bor ve Besta’nın üç çocukları oldu; Odin Vili Vé. Bu üç kardeş kendilerine bir dünya yaratmak isteyip devlerin saldırısına uğradıkları zaman Ymir’i öldürdüler.
Bu öykülerden birine göre de başlangıçtaki boşluk ve kargaşadan sonra önce tanrılar yaratıldı; sonra koca bir devin gövdesinden dünya oluştu. Devin dünyanın köşelerinde duran dört güçlü cücenin omuzlarında taşınan kafatası gökyüzüydü. Dünya yassıydı ve dünyayı kuşatan okyanusun dibinde yılan Jörmungand yaşıyordu.
Yggdrasil ve Dokuz Dünya
Vikinglerin kozmoz merkezi, Urd Yuvası’ndan büyüyen dişbudak ağacı Yggdrasil’dir. Yggdrasil, tüm tanrıların, insanların ve ruhsal varlıkların evi olan Dokuz Dünya’yı taşır. Tanrılar Asgard ve Vanaheim’de yaşarlar, insanlar ise Midgard’dadır. Devler Jotunheim’da, elfler Alfheim’da ve cüceler ise Svartalfheim’da yaşar. Bir diğerleri, ilkel buz dünyası Niflheim ve ateş dünyası da Muspelheim’dır. Son dünya, tanrıça Hel tarafından yönetilen ölüler ülkesi Hel ile karıştırılır.
Tanrı ve Tanrıçalar
Odin, Thor, Loki, Baldur, Frigg, Freya, Freyr ve Njoror Vikinglerin saygı gösterdiği tanrılardı. Mitolojide daha birçok tanrı ve tanrıça olmasına karşın, destan ve hikâyelerde bunlara öncelikli ilgi gösterilmiştir.
- Odin, herkesin babası, tek gözlü bilgelik gözeten, büyü ve savaş tanrısı. Bilgelik kazanmak için kendini dokuz gün dokuz gece Yggdrasil’den asmış, insanlara rünik yazıyı getirmiştir.
- Thor, büyülü çekici Mjolnir ile insanlığı ve Midgard alemini korur, savaşçıların tanrısı.
- Loki, tehlikeli yarı tanrı, yarı dev hilebaz, tanrılar arasında karmaşa çıkarmaya çalışır.
- Baldur, Odin ve Frigg’in oğlu. Güzel ve zarif tanrı, herkes tarafından beğenilen, Loki’nin oyunları sonucu ölmüştür.
- Frigg, Odin’in karısı, büyü pratisyeni, ev ocağı tanrıçası, Baldur’ın annesi.
- Freya, tüy pelerinli aşk ve doğurganlık, aynı zamanda savaş ve ölüm tanrıçası.
- Freyr, Freya’nın erkek kardeşi, tarım, ziraat, verimlilik ve bolluk tanrısı,
- Njoror, kudretli deniz tanrısı.
Devler, Elfler, Cüceler ve Yeryüzü Ruhları
Dev, doğru bir isim olmayabilir. Daha çok “yok edici” denilmeli, düzeni yok etmek ve kadim kaosa dönme niyetindedirler çünkü. Tanrıların düşmanları aynı zamanda akrabalarıdır. Devler, insanlık için tehlikeli olduğundan, Thor zaman zaman onları avlardı.
Elfler ve cücelere destanlarda rastlanılır fakat düşündüğümüzden farklı görünebilirler. Cüceler, madenci ve demirci olarak yeraltında yaşarlar. Kısa boylu değil görünmez, güçlü ruhsal varlıklardır. Elfler de ruhsal varlıklardır, insanlarla çiftleşip çocuk üretebilecek yarı tanrılardır.
Yeryüzü ruhları, yüzeydeki her şeyde yaşarlar, ağaçlar, bitkiler, taşlar ve su kütleleri gibi. Yeryüzü ruhları (eski İskandinav dilinde landvaettir), yüzeyde yaşayan varlıkların refahı üzerinde kayda değer bir güç taşırlar. İnsanlar, landvaettirleri onurlandırmak ve hoş tutmakla ilgilenmişlerdir. İzlanda’nın ilk kanununda, Vikinglerin kıyıya yanaşırken gemilerinin başlarındaki ejder başlarını kaldırmaları, böylece ruhları korkutmamaları emredilmiştir.
Kaynak: https://www.historyonthenet.com/vikings-and-norse-mythology – https://www.dunyadinleri.com/tr-TR/mitoloji/nors-iskandinav-mitolojisi/oku_iskandinav-mitolojisinde-yaratilis-efsaneleri
