Aşağıdaki tabloyu hiç gördünüz mü? Tablo, 1945’ten beri kayıp. Hadi İkinci Dünya Savaşı sırasında kaybolan en önemli tablolardan birinin hikâyesini keşfedelim.
Çeviren: Simge Şahin
Genç Bir Adamın Portresi, Raphael tarafından muhtemelen 1513-1514 yıllarında yapılmıştır. Birçoğu tarafından II. Dünya Savaşı sırasında kaybolan en önemli tablo olarak düşünülür. Naziler tarafından Polonya’daki Prens Czartoryski Müzesi’nden çalındığı bilinmektedir.
Koleksiyonda üç önemli tablo vardı: Leonardo’nun Kakımlı Kadını, Raphael’in Genç Bir Adamın Portresi ve Rembrandt’ın İyi Samiriyeli ile Manzara. Naziler, Eylül 1939’da Polonya’ya girdiğinde üç resim de küçük Polonya kasabası Sieniawa’daki asil bir konutun müştemilatında gizlendi. Ne yazık ki iki hafta sonra Naziler saklandığı yeri keşfetti ve tablolar ile sanat eserleri ilk olarak Hans Frank’ın (Genel hükûmet valisi) Kraków’daki konutunu dekore etti. Daha sonra Berlin ve Dresden’e, Führer’in Linz’deki kendi koleksiyonunun bir parçası olmak için gönderildi. Ağustos 1944’te Leonardo ve Rembrandt, o zamanlar Hans Frank’ın merkezi olan Aşağı Silezya Kasabası Sichów’daki saraya taşındı. Raphael de onlarla mıydı? Bu hiçbir raporda doğrulanmadı.
Şu anda, bu hikâye hakkında hiçbir şey kesin değil. Raphael’in tablosuna ne oldu? 1945’te müttefik kuvvetlerinden kaçan Hans Frank tarafından mı alındı? Yoksa başkası tarafından mı? Müttefikler Frank’ı Mayıs 1945’te tutukladılar. Leonardo ve Rembrandt’ın resimleri villanın içinde bulundu ve neyse ki Polonya’ya döndüler. Fakat Raphael’in portresi orada değildi.
Naziler onları imha etmeden ya da çalmadan önce, eserleri ve diğer kültürel açıdan önemli eşyaları bulma ve koruma görevi verilen, anıtlar, Güzel Sanatlar ve Arşivler programından bir Müttefik grubunun hikâyesini anlatan 2014’teki The Monuments Men filminde tablonun belirlenemeyen bir mağara ya da madende Nazi birlikleri tarafından alev makinesi ile yakıldığı görülüyor. Ancak bu durumun gerçekleştiğine dair bir kanıt yok. Öte yandan zaman zaman portre hakkında tablonun Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, İsviçre veya Rusya’da bazı gizemli özel koleksiyonlarda olması ihtimali gibi bazı yeni bilgiler ortaya çıkıyor. Ancak henüz hiçbir şey resmî olarak doğrulanmadı ve resmin nerede olduğu bilinmiyor.
Peki ya portrenin kendisinin hikâyesi neydi? Portresi yapılan şahsın kimliği doğrulanmamıştır ve bununla ilgili bir kanıt olmamasına rağmen birçok bilim insanı bunu geleneksel olarak Raphael’in kendi portresi olarak kabul etmiştir. Genç adam zengin giyimli ve özgüvenlidir. Raphael’in insan orantısının idealleştirilmiş temsiline yönelik özenli yaklaşımının, Doryphoros ve Prima Porta Augustus gibi klasik heykellerde antik atletik ve askerî kahramanlar üzerine yaptığı çalışmalara dayanması olasıdır. Resmin tek fotoğrafı siyah beyazdır. Raphael’in, resmin üzerinde tamamen hangi renkleri kullandığını bilmiyoruz.
Son bir şey eklemek gerekirse, resmin Czartoryski Müzesi koleksiyonunda olduğundan bahsedelim. Koleksiyon, Polonya devletinin 100 milyon euro karşılığında satın aldığı 2016 yılına kadar özel koleksiyonlarda kaldı. Bazı sanat piyasası uzmanlarına göre eğer bulunursa resmin kendisi 100 milyon ABD dolarını aşmaya değer. Koleksiyon, Krakow’daki Ulusal Müze’nin bir parçası olarak yerini buldu. Müzenin duvarlarından birinde boş bir çerçeve vardır. Resmin orijinal çerçevesi, hâlâ hak ettiği yerine geri gelmesini beklemektedir.
