Metafor Nedir?
Metafor, bir durumu, sorunu, vakayı başka bir şekilde ifade etmek için kullanılır. Bir şeyi başka şeyle anlatmaya, benzetmeye yarayan mecazlardır. Mecaz sanatı sayesinde mesaja canlılık, derinlik ve güçlü bir anlam kazandırılır. Metaforlar dolaylı yoldan anlatımı sağladığı için mesajın kaynağa kişiselleştirilmeden iletilmesini sağlar. Bu yüzden de bilincin direncini kırar bilinçaltına işler.
1) AVATAR
Avatar serisinin çoğunlukla geçtiği yer olan Pandora, Yerli Amerikalıların Avrupa’ya yerleşmeleri üzerine yapılan soykırım için bir metafordur. Yerleşimcilerden önce, Yerli Amerikalıların yaşadığı topraklar özgürdü ve sömürge egemenliği yoktu. Avatar filminde de durum aynı şekilde ilerlemektedir. Bu metafor başka bir metafor daha ortaya çıkarıyor; Yerli Amerikalılar ve Avrupalılar arasındaki ırksal gerilim metaforu.
2) No Country For Old Men (İhtiyarlara Yer Yok), 2007
No Country For Old Men filminin tamamı, emeklilik ve bundan sonraki yaşam hakkında bir metafordur. Filmde yer alan yaşlılar, dünyanın kurtulması gerektiği bir hastalıkmış gibi muamele görüyor. Filmde işlenmiş olan bu konu günümüzde emekli nüfusunun çoğunun devlet tarafından sağlanan sağlık ve barınma eksikliğiyle aynı çizgide görülebilir. Filmde bulunan bir diğer metafor ise gizli bir toplumun dünyanın gıda kaynaklarını ve nüfusunu kontrol etme arzusunu içerir.
3) You’re Next (Katliam Gecesi), 2011
Bu filmde kullanılan metafor bozuk bir aile düzenini anlatmaktadır. Metaforun derinliklerine indiğimiz zaman, asıl odak noktasının yabancılaşma, yıllarca süren kin ve onarılmamış kalp kırıklarından kaynaklanabilecek şiddet eylemleri olduğu anlaşılıyor.
4) Inside Out (Ters Yüz), 2015
Çoğunlukla neşeli bir çocuk filmi olarak görülen Inside Out, aslında bundan daha fazlasıdır. Gerçek hayattaki duyguları ve hislerin üzerinde duran film, birbirinden farklı duygulara sahip olan karakterler içeriyor. Ana karakter Riley’nin davranışları, tıpkı bizim davranışlarımız gibi Sevinç, Öfke, Tiksinti, Korku ve Üzüntü duygularına bağlı olması açısından metaforiktir.
5) Never Ending Story (Hiç Bitmeyen Öykü), 1984
1984 yapımı olan Never Ending Story filmi, Fantasia’nın hayalperest dünyasında bir çocuğun maceralarını konu alan yaratıcı bir filmdir. Bu filmde ortaya konulan 2 metafor vardır; Bunlardan biri Fantasia’nın insanın hayal gücü ve hayal gücünün düşünce sürecindeki etkisi iken bir diğeri, “Hiçbir şey” olarak adlandırılan karanlık güç, hayal gücü eksikliği ve bihaber mutluluktur.
6) Coraline (Koralin ve Gizli Dünya), 2009
Bu unutulmaz çocuk filmini izlediyseniz, filmin aslında karanlık bir eğilimi olduğunu hemen fark etmişsinizdir. Coraline’in ilgi çekici bulduğu ve sonra sıkışıp kaldığı Öteki Dünya’da çocukları kaçıran bir grup vardır ve bu grubun kurbanlarını arzu ettikleri şeylere çekmeleri, günümüzde meydana gelen çocuk kaçırma eylemleri için bir metafordur. Filmde Coraline, ailesinin ilgisini çekme arzusuyla Öteki Dünya’ya doğru bir adım atar ve bilindiği üzere aile ilgisinin eksikliği çocukların yaptıkları hatalarda büyük bir rol oynar.
7- Spirited Away (Ruhların Kaçışı), 2001
Yönetmen Hayao Miyazaki, filmlerinde karanlık alt tonlar işlemesiyle tanınır. Yönetmenin bu filmi çeşitli geçiş haklarına sahip bir kızı merkeze alarak çoğunluk tarafından gözden kaçmış bir metafor sunar. Film, çocuk fuhuşu için bir metafor içeriyor; ana karakter bir geneleve eşdeğer olan hamam evine götürülüyor ve burada kendisine “sahip olmak” için uygunsuz bir arzu duyan “Yüzsüz” adlı zengin adam da dahil olmak üzere erkek müşterileri “memnun etmek” için çalıştırılıyor. Ancak bu kanının doğru olmadığı bizzat yönetmen Miyazaki tarafından dile getirilmiştir. Söylenene göre yönetmen bu filmin hedef kitlesi olarak önce genç kadınları görüyordur ve seks endüstrisinin çocukları da içine alacak şekilde genişlemesinden büyük rahatsızlık duymaktadır.
Filmdeki geri bakmama teması, Şinto inancındaki yer altındaki ölüm dünyasından kaçış temasına bir gönderme olarak yorumlanabilir. Bu inanç, Yunan miti Orpheus ve Eurydice’le benzerlikler taşır. Filmdeki karakterin isimleri de Şinto inancına ve tanrılarına göndermeler içerir.
8- Prometheus, 2012
Prometheus, klasik bir bilim-kurgu filmi olarak pazarlanmasına rağmen, film hayranlarının çoğunun özlediği daha derin bir anlama sahiptir. Filmin Hristiyanlık için bir metafor sunduğuna işaret eden birkaç ipucu var. Bunlar arasında, yaşam döngüsünü başlatmak için insana benzeyen mühendislerin fedakârlığı, uzay aracının Noel Günü’nde iniş yapması ve gemide boynuna haç takan tek mürettebat üyesinin görünüşte doğal olmayan hamileliği yer alıyor. Bununla birlikte, başka bir ince ipucu, ana gezegenin adıdır: LV-223, İncil’in saf kalpli varlıklara yaklaşmaya cesaret eden kirli varlıkları cezalandırmaktan bahsettiği bir bölümü olan Leviticus 22:3’e atıfta bulunuyor olabilir.
9- Groundhog Day (Bugün Aslında Dündü), 1993
Filmin tamamı bir metafordan oluşuyor ve bu metaforlar Budizmin etrafında yer almaktadır. Filmin ana karakteri, davranış şeklini değiştirene kadar bir zaman döngüsünde sıkışıp kalan, aynı günü tekrar tekrar yaşamak zorunda olan bir kişidir ve bu döngü sona erdiğinde daha iyi bir insana dönüşmüştür. Filmde gösterilen hayırsever eylemler, Budist dininin önemli bir parçası olan söz konusu Aydınlanma’nın yani kendini bulmanın simgesidir.
10- E.T The Extra Terrestrial, 1982
Spielberg’in bir başka fantastik filmi olan E.T. bir gişe başarısıydı. Görünüşte temel bir anlamı olsa da arkasında daha derin anlamlar saklanıyor; filmin İsa’nın hikayâsine yakın birçok benzetmesi var gibi görünüyor. Bu benzetmelerden bir tanesi bilim insanlarının tıpkı King Harold’ın İsa’nın peşine düşmesi gibi E.T’nin peşine düşmesidir. Bir diğeri ise E.T’nin -tıpkı İsa’nın bir dağın tepesinde verdiği vaazda öğrencilerine iyi olmalarını söylediği gibi- “İyi olun” öğüdü vermesidir. Sonuncu benzetmesi ise İsa’nın cennetin krallığına yükselmesi gibi E.T’nin uzaya geri dönmesidir.
